KAZIMIERZ SZRAJER, 1919-2012
Polish Canadian Pilot and the German Rocket V2 - World War II, July 1944
Polsko Kanadyjski Pilot i Niemiecka Rakieta V2 - Druga Wojna Swiatowa, Lipiec 1944
Kazimierz Szrajer, 1919-2012 byl pilotem podczas Drugiej Wojny Swiatowej (1939-45), pozniej zostal przyjacielem i sasiadem Janusza Zurakowskiego w Barry’s Bay, Kanada gdzie sie osiedlil... Podczas wojny, w lipcu 1944, jako drugi pilot-nawigator samolotu transportowego DC3, bral udzial w operacji "Trzeci Most", ktorej podstawowym celem bylo potajemne przetransportowanie z okupowanej Polski do Anglii duzych fragmentow-podzespolow i technicznych opisow przechwyconej przez polskich partyzantow niemieckiej rakiety o nazwie V-2. Rakieta ta byla pierwszym tego typu pociskiem balistycznym dalekiego zasiegu i jej konstrukcja otoczona byla ogromna tajemnica. Operacja "Trzeci Most" byla niezwykle znaczacym sukcesem wspolpracy Polskiego Podziemia z Brytyjskim Wywiadem. Wiecej informacji ponizej...
Kazimierz Szrajer, 1919-2012 was a Polish pilot in the World War II (1939-45), in the post-war time he became a close friend and neighbor of Janusz Zurakowski in Barry's Bay, Canada where he settled down. Kazimierz Szrajer was involved, as a cargo plane's second pilot-navigator (DC3) in one of the biggest achievements by the Polish Underground Forces in WW II. This was a military operation called "Trzeci Most" ("The Third Bridge"). It was carried out as a joint undertaking with the British Special Operations Executive (SOE) which gave to it a cryptogram "Wildhorn III". Its objective was to smuggle large parts and tech data of the famous German V-2 rocket out of occupied Poland, so the Allied forces, especially British could study them. This rocket was the world's first long-range missile and was Hitler's top secret weapon...
Kazimierz Szrajer, 1919-2012 was a Polish pilot in the World War II (1939-45), in the post-war time he became a close friend and neighbor of Janusz Zurakowski in Barry's Bay, Canada where he settled down. Kazimierz Szrajer was involved, as a cargo plane's second pilot-navigator (DC3) in one of the biggest achievements by the Polish Underground Forces in WW II. This was a military operation called "Trzeci Most" ("The Third Bridge"). It was carried out as a joint undertaking with the British Special Operations Executive (SOE) which gave to it a cryptogram "Wildhorn III". Its objective was to smuggle large parts and tech data of the famous German V-2 rocket out of occupied Poland, so the Allied forces, especially British could study them. This rocket was the world's first long-range missile and was Hitler's top secret weapon...
Niemiecka Rakieta V2 - Pierwsza na swiecie rakieta balistyczna/ pocisk dalekiego zasiegu na ciekle paliwo
German Rocket V2 - The world's first long range ballistic missile/ a rocket powered by liquid fuel
The first Rocket V-2 was launched from the top secret experimental site Peenemunde, coast of Baltic Sea on Oct. 3, 1942... Breaking the sound barrier, it reached an altitude of 60 miles. It was the first launch of a ballistic missile and the first rocket to reach the fringes of space. Developed by Germany in a huge development program as large in proportion to the German gross national product as the Manhattan atom bomb project was in America. Development program cost $2 billion in 1943 average dollars; 5,789 rockets were built at cost of $17,877 each; 3,225 rockets were launched; total failure rate unknown, but 169 of 1359 launched just against London were unsuccessful. The head engineer was Werner von Braun. The V2's liquid propellant engine and guidance systems were far more powerful than anything built before. After the war captured German V2's were experimentally launched by the British, Americans, and Russians. Personnel and technology from the V-2 formed the basis for subsequent rocketry developments throughout the world.
German Rocket V2 - The world's first long range ballistic missile/ a rocket powered by liquid fuel
The first Rocket V-2 was launched from the top secret experimental site Peenemunde, coast of Baltic Sea on Oct. 3, 1942... Breaking the sound barrier, it reached an altitude of 60 miles. It was the first launch of a ballistic missile and the first rocket to reach the fringes of space. Developed by Germany in a huge development program as large in proportion to the German gross national product as the Manhattan atom bomb project was in America. Development program cost $2 billion in 1943 average dollars; 5,789 rockets were built at cost of $17,877 each; 3,225 rockets were launched; total failure rate unknown, but 169 of 1359 launched just against London were unsuccessful. The head engineer was Werner von Braun. The V2's liquid propellant engine and guidance systems were far more powerful than anything built before. After the war captured German V2's were experimentally launched by the British, Americans, and Russians. Personnel and technology from the V-2 formed the basis for subsequent rocketry developments throughout the world.
Podstawowe Dane Tech i Szkice Wyrzutni Startowej dla V2
Basic Technical Data and Sketches of the Launch Facilities for V2
Mass: 12,805 kg. Diameter: 1.65 m. Length: 14.00 m. Liftoff Thrust: 264.90 kN. Range: ok 350 km. Altitude: 88/206 km. Warhead: 1000 kg
First Launch Date: June 13 or Oct. 3, 1942, Last Launch Date: Sept 19, 1952. However, launching data is incomplete...
Basic Technical Data and Sketches of the Launch Facilities for V2
Mass: 12,805 kg. Diameter: 1.65 m. Length: 14.00 m. Liftoff Thrust: 264.90 kN. Range: ok 350 km. Altitude: 88/206 km. Warhead: 1000 kg
First Launch Date: June 13 or Oct. 3, 1942, Last Launch Date: Sept 19, 1952. However, launching data is incomplete...
A recollection of the "Third Bridge" Operation by Kazimierz Szrajer
In 1944, British still did not know what capability the Hitler's most secret weapon rockets V-1 and later V-2 might had and what to expect from its use against Britain. After the German primary rocket base and test firing range at Peenemunde on the Baltic coast was bombed, the Nazis established a launching site at Blizna, Poland, from where they continued to test V-2. Poles set up a chain post of small units responsible for beating the Germans to the sites of impacts of the tested rockets. One of those V-2 had landed in a marsh close to the bank of the River Bug near village of Sarnaki, some 80 miles east of Warsaw. Members of the Polish Resistance found it before Germans did, and since it was sticking out, pushed it deep into water making it invisible. Later they recovered it and a team of Polish engineers, under Jerzy Chmielewski, dismantled most vital parts.
Then the "secret cargo" of all those parts of V2 Rocket were transported out of Poland by plane. Kazimierz Szrajer was the second pilot on that special plane. Here is his recollection:
"(...) These events took place in July 1944, toward the end of my operational tour on Halifaxes. I was with the 1586 Flight stationed at Brindisi, Italy. I was called by our squadron leader who informed me that I was assigned to the British crew of a Dakota for an assignment to Poland. We were to land there for a pickup. He advised me to be physically and morally prepared for this flight. I felt deeply honored and for a next few days I was excited, impatiently waiting for my assignment.
Finally, in a morning of July 25th, I was informed that the flight would take place that night. The plane was to land at Brindisi to pick me up. I suddenly realized that I never flew that type of aircraft, and started be a little apprehensive. My commander assured me that I'll do just fine and that the British pilot would brief me about plane's systems and a take-off procedure. That exactly what happened. I took F/Lt Culliford, a New Zealander, about five minutes to introduce me to Dakota. After referring me to instruments, fuel and undercarriage system, he made a fully qualified co-pilot. Our plane had two extra tanks installed in the fuselage, what extended its range significantly and allowed us to stay airborne for at least 13 hours. Our crew consisted of: F/Lt S.C. Culliford (pilot), F/O K. Szrajer (co-pilot and translator), F/O J.P. Williams (navigator) and F/Sgt J. Appleby (wireless operator). It was to be my twentieth flight to the occupied Poland.
By pure luck, this mission was almost scrapped by the last minute, when unexpectedly, a day before the operation, the Germans set up an outpost with two FW190s fighters on the very strip designated for Dakota to land. Fortunately, they left the same day and Resistance was able to prepare everything on time.
...We took off from Brindisi at 7:30 p.m. escorted by a Polish Liberator. It was mostly for our psychical comfort, since both planes were easy target for German fighters. On board we had some equipment and four passengers. Not only the common sense but also strict regulations prohibited us from knowing who they were. After the war I learned from different sources that our passengers were: Kazimierz Bilski, Jan Nowak, Leszek Starzynski and Boguslaw Wolniak. During crossing of the Yugoslavian coast nightfall came. Until that moment I had a radio contact with our escort, which took its own course. Ours led through Yugoslavia, Hungary and Czechoslovakia. Over Hungary we saw AA in action, but far from us and apparently stimulated by somebody else. Our orientation point for landing was the outlet of the River Dunajec to the River Vistula.
We reached it according to plan, right on time. Down there they waited for us, and after signals exchange, the lights appeared on four corners of the landing strip. Pilot made two attempts before putting down the plane. Right after we stopped I opened the door to established contact with the receiving party. I was welcomed by Wlodzimierz Gedymin who commanded on the ground. Our passengers left, the equipment was unloaded and took five new passengers. They were: T. Arciszewski, J. Retinger, J. Chmielewski, T. Chciuk and C. Micinski. Jerzy Chmielewski was in possession of the V-2 parts and written report on them. He was responsible for the watch on Blizna.
After only several minutes on the ground we got ready to take off. It turned out that the field was oozy. Our Dakota was stuck in the mud. I immediately realized my situation: I was on a Polish soil and I could join the Polish Resistance and in few days meet my family and friends. The Polish officer was asking me a lot of questions about certain people, Polish units, etc. while there was no time to waste. We franticly tried to free the aircraft, all in vain. We were running out of time and we discussed burning the plane. Finally, after an hour and five minutes on a ground, we succeeded and took off for home.
We still had a big problem on our hands. In our desperation to budge the aircraft we severed their hydraulic hoses to eliminate the possibility of the wheels' locked breaks. This prevented us from lifting up the undercarriage. Flying with the wheels down created a drag what threatened with running out of fuel before reaching our base. We filled the hydraulic tank with whatever fluid we could get: water, thermos tea, whatever. By the time we passed the Tatra Mountains, we had the wheels up. Then I went to see to our passengers and instruct them about parachute harness in case of need. Back in the cockpit I took over the controls. It was a beautiful, starry and calm night and we all calmed down, calculating that after three hours of flight we'll back home and relatively safe. I reflected on the group of people we left in behind us, who already for five years fought with the hated occupant, and who put a lot of effort into the "ThirdBridge". Our successful flight back to Allied territory with the parts of V-2 was their triumph (...)".
Jerzy Chmielewski who brought V-2 parts with him to England could speak no English and categorically refused to give them away until he had an order from only two Polish officers on British soil he knew able to issue it. The Pole set on his treasure and threatened with a knife anybody who made an attempt to have a look on it. The stalemate lasted for several hours before he obtained the authority to relinquish his collection. Undoubtedly, it was yet another vital contribution of the Polish nation to the Allies war effort.
Credits/ Zrodla
Web Sites - Polish Squadrons Remembered, The DC-3 Hangar, Canadian National Aviation Museum in Ottawa, V2Rocket.com
Kazimierz Szrajer - dekorowany Krzyzem Walecznych za udzial w operacji "Trzeci Most"
Kazimierz Szrajer - being decorated with Cross of Valour for his participation in operation the "Third Bridge"
Kazimierz Szrajer - being decorated with Cross of Valour for his participation in operation the "Third Bridge"
Douglas DC-3 DAKOTA - to tego typu samolot byl pilotowany przez drugiego pilota Kazimierza Szrajera i jego dowodce w operacji "Trzeci Most", ktorej celem bylo przemycenie z okupowanej Polski na Zachod, rozmontowanych czesci rakiety V-2 w lipcu 1944...
Fabryka "Douglas Aircraft Company" wyprodukowala pierwszy samolot DC-3 jako pasazerski w 1935 roku. W wersji wojskowej otrzymal on oznaczenie C-47 i z biegiem czasu zostal najbardziej uniwersalnym i popularnym samolotem transportowym XX wieku. "Dakota" odegrala bardzo znaczaca role w Drugiej Wojnie Swiatowej. wykorzystywano ja do transport personelu, ladunkow, do holowania wojskowych szybowcow i dokonywania licznych desantow spadochronowych. Zostalo wyprodukowanych ponad 10 tys egzemplarzy. Dakota jako samolot licencyjny byla takze produkowana w Zwiazku Radzieckim (2 tys) i Japonii (500). Do 1990 roku wciaz, na calym swiecie latalo ponad 3,5 tys. tych samolotow.
Douglas DC-3 DAKOTA - this type of the aircraft was taken to the air by the second pilot, Kazimierz Szrajer and his commander in the "Third Bridge" operation to smuggled parts of German rocket V-2 from occupied Poland to the West in July 1944...
Douglas Aircraft Company built the first DC-3 civil transport airplane in 1935. Under its military designation of C-47, the Dakota became the most versatile and widely used transport aircraft of this century. Its most crucial roles in World War II included cargo and personnel delivery, glider towing and paratroop drops. Douglas built more than 10,000 'Gooney Birds,' as the Dakotas are affectionately known. Even the Soviets manufactured more than 2,000 and the Japanese 500 under license. As late as 1990 there were 3,500 Dakotas still flying worldwide.
Fabryka "Douglas Aircraft Company" wyprodukowala pierwszy samolot DC-3 jako pasazerski w 1935 roku. W wersji wojskowej otrzymal on oznaczenie C-47 i z biegiem czasu zostal najbardziej uniwersalnym i popularnym samolotem transportowym XX wieku. "Dakota" odegrala bardzo znaczaca role w Drugiej Wojnie Swiatowej. wykorzystywano ja do transport personelu, ladunkow, do holowania wojskowych szybowcow i dokonywania licznych desantow spadochronowych. Zostalo wyprodukowanych ponad 10 tys egzemplarzy. Dakota jako samolot licencyjny byla takze produkowana w Zwiazku Radzieckim (2 tys) i Japonii (500). Do 1990 roku wciaz, na calym swiecie latalo ponad 3,5 tys. tych samolotow.
Douglas DC-3 DAKOTA - this type of the aircraft was taken to the air by the second pilot, Kazimierz Szrajer and his commander in the "Third Bridge" operation to smuggled parts of German rocket V-2 from occupied Poland to the West in July 1944...
Douglas Aircraft Company built the first DC-3 civil transport airplane in 1935. Under its military designation of C-47, the Dakota became the most versatile and widely used transport aircraft of this century. Its most crucial roles in World War II included cargo and personnel delivery, glider towing and paratroop drops. Douglas built more than 10,000 'Gooney Birds,' as the Dakotas are affectionately known. Even the Soviets manufactured more than 2,000 and the Japanese 500 under license. As late as 1990 there were 3,500 Dakotas still flying worldwide.
Wies Blizna w poludniowo wschodniej Polsce - Jedno z ostatnich miejsc w II Wojnie Swiatowej, gdzie wybudowano wyrzutnie V-2
The village of Blizna in southeast Poland - One of the latest launch facilities for the V-2 rocket built at the WWII
The village of Blizna in southeast Poland - One of the latest launch facilities for the V-2 rocket built at the WWII
Youtube Film - Historia Poligonu w Bliznie gdzie testowano rakiety V2 - poludniowo wschodnia Polska, 1944
Youtube Clip - History of the experimental launching facilities of the V2 rocket - the village of Blizna in south east Poland, 1944
Youtube Clip - History of the experimental launching facilities of the V2 rocket - the village of Blizna in south east Poland, 1944
Rakieta V2 - teren niemieckiego poligonu kolo wsi Blizna, 1944
The rocket V2 - the experimental launching facilities near village of Blizna, 1944
The rocket V2 - the experimental launching facilities near village of Blizna, 1944
ARCHIWUM VIDEO
Wywiad z Kazimierzem Szrajerem w Polonijnym Programie Telewizyjnym z Toronto, Kanada.
Nagranie dokonane w 1998 roku w domu K. Szrajera, niedaleko miasteczka Barry’s Bay Ont, ok. 300 km na polnoc od Toronto
An interview with Kazimierz Szrajer for the Polish TV Station, Toronto, Canada.
The program was taped at K. Szrajer's home, near small town Barry’s Bay Ont, about 300 km north of Toronto,1998 (in Polish only)
Nagranie dokonane w 1998 roku w domu K. Szrajera, niedaleko miasteczka Barry’s Bay Ont, ok. 300 km na polnoc od Toronto
An interview with Kazimierz Szrajer for the Polish TV Station, Toronto, Canada.
The program was taped at K. Szrajer's home, near small town Barry’s Bay Ont, about 300 km north of Toronto,1998 (in Polish only)
"The Action V" - Television's Theater Drama, May 1973
In 1973, the Polish TV taped a drama-documentary mini series called "The Action V" (six 1,5 hr long episodes). The story based on a sensational book, "The Action V1-V2" by a Polish author Michal Wojewodzki - a story of how Hitler and his scientist developed the top secret "wunderwaffe weapon", the Rockets V1-V2 and then how the Polish and Allies Intelligence intercepted it...
The TV show was a quite spectacular success. The producer brought in the front of the camera around 100 of the best Polish actors. The show was taped, in the TV studios and on locations with lots of archives footage presented and participation of the Polish Defense Ministry... Below, is an article-announcement of the above show from the Polish news paper, "Express Wieczorny" published just before the broadcast on April 4, 1973...
"Akcja V" - Teatr Sensacji, Telewizja Polska TVP, Maj 1973
W roku 1973 Telewizja Polska nagrala 6-odcinkowy spektakl telewizyjny zatytulowany "Akcja V". Pierwowzorem była sensacyjna ksiazka Michała Wojewodzkiego "Akcja V1-V2". Spektakl był emitowany w majowe wieczory, w czwartkowym "Teatrze Sensacji Kobra" i cieszyl sie ogromna ogladalnoscia. Ponizej artykul-zapowiedz emisji spektaklu, wydrukowany w dzienniku "Express Wieczorny" Nr 83, 4 kwiecien 1973...
Gazeta Express Wieczorny - "Telewizyjny Teatr Sensacji przygotowuje dla nas nie lada sensację. W sześciu godzinnych odcinkach zobaczymy na własne oczy, jak naprawdę wyglądała słynna akcja polskiego podziemia uwieńczona wykryciem tajemnicy broni V1 i V2 oraz przesłaniem do Londynu zdobytych części rakiety. To jedyne w swoim rodzaju i niezwykłe przedsięwzięcie polskiego ruchu oporu nie ma sobie równego w całej historii ostatniej wojny. Niestety, te sukcesy Polaków są cynicznie przemilczane na Zachodzie. Sprawa jest znana w naszym kraju, zwłaszcza dzięki cennej publikacji Michała Wojewódzkiego pt. "Akcja V1, V2". Ta książka właśnie stała się tworzywem dla scenarzysty serialu telewizyjnego Jerzego Janickiego, który zaczerpnął stąd całą faktografię, dokumentację i dane historyczne.
Widowisko nosi tytuł "Akcja V", a poszczególne odcinki zostały nazwane: "W połowie drogi", "U progu tajemnicy", "800 wron nad Peenemunde", "Specjalne wigilijne danie", "Pilna przesyłka do Londynu" i "Trzeci most". Pierwszy odcinek "Akcji V" zobaczymy na małym ekranie w dniu 3 maja, a następne w kolejne czwartki. Reżyseruje Andrzej Zakrzewski i z nim dziś rozmawiamy...
Nasza "Akcja V" to wielkie przedsięwzięcie telewizyjne. Pracę rozpoczęliśmy w listopadzie ub. r., w styczniu były pierwsze próby, a w studiu siedzimy po 2 tygodnie bez przerwy, rejestrując równocześnie po kilka odcinków. To w dzień. A nocami nakręcamy zdjęcia filmowe. Dzięki pomocy Dowództwa Wojsk Lotniczych uda nam się chyba uzyskać efekt pełnego autentyzmu w scenach przedstawiających lądowanie i start samolotu RAF na zaimprowizowanym lotnisku, dramatyczne momenty towarzyszące tej akcji, sceny rozgrywające się w samolocie itd.
Dodajmy także, że cały nasz serial znajduje się pod troskliwą opieką Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego oraz Ministerstwa Obrony Narodowej, który zapewnił nam fachowych konsultantów, historycznego ppłk. Michała Wiśniewskiego i technicznego płk. Romualda Paprockiego.
Choć sporo scen dzieje się w plenerach, znaczna większość rozgrywa się w warunkach kameralnych, jak przystało na telewizyjny spektakl. Chodzi nam także o wyeksponowanie dialogu, słowa, ponieważ odgrywają one tu znaczną rolę.
Akcja widowiska jest wielopłaszczyznowa. Walka wywiadów toczy sie w Warszawie, w Krakowskiem, w Lubelskiem, we Francji, w Anglii a także w Berlinie, w całych Niemczech i na terenach tzw. Generalnej Guberni. Nie chcę zdradzać szczegółów, ale jak mi się wydaje, serial będzie naprawdę sensacyjny, pełen dramatycznych, zaskakujących momentów, a ponadto, co wydaje się bardzo ważne ze względu na ewentualność sprzedaży za granicę ukaże we właściwych i prawdziwych proporcjach role Polaków w wykryciu talemnicy broni V i ich bezprzykładną odwagę i męstwo. Kolejne odcinki serialu poprzedzać będą streszczenia ilustrowane fotosami. To dosyć istotne, ponieważ w widowiskach wiele się dzieje, a występuje ogółem 100 aktorów.
Główną rolę, porucznika Stanisława Jończyka gra Jan Englert. Inne postacie odtwarzają m. in Igor Śmiałowski, Ignacy Machowski, Krzysztof Chamiec, Leszek Herdegen, Ryszard Barycz, Maciej Maciejewski, Zygmunt Kęstowicz, Wiktor Grotowicz, Janusz Zakrzeński, Józef Nowak, Jan Machulski, Aleksander Dzwonkowski, Mieczysław Milecki, Henryk Borowski, a z kobiet Barbara Wrzesińska, Ryszarda Hanin, Teofila Koronkiewicz, Aleksandra Zawieruszanka, Wanda Łuczycka. Reżyseria telewizyjna Anny Minkiewicz, scenografia Marka Lewandowskiego, a premiera, jak już powiedzieliśmy, 3 maja 1973." (...)
Widowisko Teatru Telewizji "Akcja V", Maj 1973 - Kto jest kto?/ Who is who in the show?
Ponizej fragment innego wywiadu z rezyserem "Akcji V", Andrzejem Zakrzewskim ktory mowi nieco wiecej o poszczegolnych bohaterach tego teatralnego serialu z 1973 roku...
"(...) Realizujac serial, korzystamy obficie z materialu dokumentalnego, ale w wielu wypadkach scenariusz odchodzi od stuprocentowej wiernosci szczególów na rzecz pewnej literackiej fikcji, lacznie z postacia glównego bohatera. Jest nim Polak, pracownik wywiadu, przerzucony z Anglii do kraju, by tu rozszyfrowal tajemnicze wiadomosci, które zaczely krazyc na temat jakiejs przygotowywanej przez Niemców cudownej broni. Akcja serialu rozgrywa sie w Anglii, w Polsce oraz w Niemczech. Pozwolilo to na pokazanie rozwoju wydarzen w planach, miedzy którymi rzeczywista stycznosc istniala w niewielu tylko punktach. Dzieki takiemu ujeciu widz bedzie "madrzejszy" od bohatera. I bedzie mógl poznac caloksztalt wydarzen, co byloby niemozliwe przy skupieniu sie na jednym tylko "planie akcji".
Chcemy przedstawic rzeczywistych uczestników Akcji V, których losy posluzyly autorom scenariusza do skonstruowania fabularnej fikcji. Poslugujemy sie przy tym przede wszystkim - podobnie jak Jerzy Janicki - znakomita dokumentacja, jaka zawarl w swej ksiazce "Akcja V1, V2" Michal Wojewódzki. Tak wiec - kim byl, lub kim mógl byc poszczegolne postacie w naszym spektaklu?
GLOWNE POSTACIE/ KEY CHARACTERS
STANISLAW JONCZYK (Jan Englert) - tak nazwali swojego bohatera twórcy telewizyjnej serii. Jest to postac, na której losy skladaja sie losy kilku osób autentycznych. Pierwsza z nich jest Stefan Ignaszak (pseudonim Nordyk/ Norbert), z wykształcenia prawnik. 13 marca 1943 roku z pewnego lotniska, "gdzies w Anglii", wystartowaly cztery samoloty typu Halifax. W kazdym z nich odbylo droge do okupowanej Polski czterech zrzutków tzw. Cichociemnych. Wsród nich Stefan Ignaszak. Zrzucony w rejonie Czestochowy, miedzy Lelowem a Janowem, wkrótce znalazl sie w Warszawie. Nalezal do organizatorów bojowej komórki wywiadowczej "Baltyk", obejmujacej teren calego Pomorza. Wraz ze Stefanem Ignaszakiem w akcji Peenemunde bral udzial jego bezposredni zastepca, Bernard Kaczmarek (pseudonim Wrzos). Byl potem jednym z tych, którzy przygotowywali akcje rozpoznawcza w kolejnej bazie niemieckiej broni rakietowej, kiedy po nalocie na Peenemunde osrodek badawczy przeniesiono na tereny Polski, do obozu w rejonie wsi Blizna, lezacej na trasie miedzy Krakowem a Lwowem.
BOROWIK (Józef Nowak) - Jego pierwowzorem moze byc Jerzy Chmielewski (pseudonim Rafal, Jacek), którego staraniom zawdzieczac nalezy m.in. stworzenie Biura Studiów Gospodarczych i Przemyslowych przy Komendzie Glównej Sztabu AK. Tam zbiegaly sie wszystkie nadchodzace od polskiego podziemia informacje dotyczace technicznej strony wyposazenia armii niemieckiej. Zaangazowal do wspólpracy najwybitniejszych specjalistów, jacy wówczas przebywali w Warszawie; to z jego inicjatywy dzialala Rada Gospodarcza, zwana trustem mózgów. Jerzy Chmielewski, z wyksztalcenia ekonomista, aresztowany dosyc przypadkowo, wieziony na Pawiaku, gdyz nikt nie byl w stanie dowiesc mu przynaleznosci do zadnej podziemnej organizacji musial jednak jako "spalony" zrezygnowac - po obfitujacym w dramatyczne okolicznosci zwolnieniu z wiezienia - z czynnej pracy konspiracyjnej. Wyznaczono go na "asystenta" przesylki, która w akcji Trzeci Most miano dostarczyc z Polski do Londynu. Przesylka byly czesci rakiety V2, która udalo sie zdobyc polskiemu wywiadowi. Zarówno Chmielewski, jak i rakieta, dotarli szczesliwie do Anglii - przez wloski port Brindizi - i tam dopiero "Rafal" znalazl sie w opalach. Podobno strzelano do niego w jego londynskim mieszkaniu, proponowano wspólprace z wywiadem. Mial odpowiedziec: "Pracowalem dotychczas z pobudek ideowych, dla dobra Polski. Nigdy nie podejme sie pracy w wywiadzie zawodowo". Po tym wypadku wyjechal do Rio de Janeiro, gdzie spedzil reszte zycia. Zmarl w Brazylii, w roku 1966.
DACHTER (Leszek Herdegen) - pulkownik Max Wachtel, komendant pierwszego pulku bomb latajacych, kierowal niemieckimi nalotami na Londyn, przy pomocy "bezpilotowych samolotów", jak zwano pociski V1. Byl czlowiekiem mlodym, energicznym, i nie pozbawionym fantazji - o czym swiadcza opublikowane po wojnie pamietniki, w których wystepuje jako glówny cel alianckiej zmowy, czlowiek, którego za wszelka cene chca zlikwidowac wywiady wszystkich mozliwych nacji. Bylo w tym zreszta nieco slusznosci, bo Max Wachtel, poslugujacy sie wieloma nazwiskami i mundurami, byl uwazany przez Anglików za ich najbardziej uporczywego bezposredniego wroga, który do ostatniej niemal chwili prowadzil bombardowania z ladu i powietrza, gdy zabraklo juz hitlerowcom baz ladowych na wybrzezach Kanalu i morza Pólnocnego. Anglicy zbyt pózno odnalezli Wachtela - dopiero w roku 1946, ale wtedy starali sie juz zapomniec o tym, ze istniala kiedykolwiek wojna i ze byly bombardowania Londynu. Jedynym "odwetem" bylo odnalezienie i sprowadzenie do obozu w Speadon Tower jego belgijskiej narzeczonej, Izabeli de Goy, aby Wachtel mógl sie z nia ozenic. W latach piecdziesiatych pracowal jako kierownik lotniska Hamburg-Fuhlsbuttel.
SCHROEDER (Krzysztof Chamiec) - po wojnie wywiad amerykanski znalazl wsród bagazy jednego a uciekinierów tajny dokument, mówiacy o czym rozmawiano na wyspie Uznam. Owym uciekinierem byl profesor doktor inzynier Werner Osenberg, obecnie wykladowca w Wyzszej Szkole Technicznej w Hannowerze. Byl jednym z dowódców SD w Glównym Urzedzie Bezpieczenstwa Rzeszy, oddelegowanym specjalnie do szpiegowania niemieckich naukowców i techników. Jego podopiecznymi byli miedzy innymi zgromadzeni w Peenemunde uczeni.
CONSTANCE BABINGTON (Barbara Klimkiewicz) - Tak nazywala sie rzeczywiscie pani Constance Babington-Smith, przed wojna modystka, zdradzajaca jednak zainteresowania lotnictwem, w czasie wojny nazwana "Miss Peenemunde", ale tez okreslana jako "czolowy autorytet aliantów w sprawach odczytywania zdjec lotniczych". Tak okreslili ja Amerykanie, którzy "Babs" przyznali - jako pierwszej kobiecie, obywatelce brytyjskiej - Medal dla Zasluzonych. Wywiad lotniczy mial dla aliantów w czasie drogiej wojny swiatowej znaczenie decydujace, stad tez i miss Smith doczekala sie wielkiego uznania.
BOROWIK (Józef Nowak) - Jego pierwowzorem moze byc Jerzy Chmielewski (pseudonim Rafal, Jacek), którego staraniom zawdzieczac nalezy m.in. stworzenie Biura Studiów Gospodarczych i Przemyslowych przy Komendzie Glównej Sztabu AK. Tam zbiegaly sie wszystkie nadchodzace od polskiego podziemia informacje dotyczace technicznej strony wyposazenia armii niemieckiej. Zaangazowal do wspólpracy najwybitniejszych specjalistów, jacy wówczas przebywali w Warszawie; to z jego inicjatywy dzialala Rada Gospodarcza, zwana trustem mózgów. Jerzy Chmielewski, z wyksztalcenia ekonomista, aresztowany dosyc przypadkowo, wieziony na Pawiaku, gdyz nikt nie byl w stanie dowiesc mu przynaleznosci do zadnej podziemnej organizacji musial jednak jako "spalony" zrezygnowac - po obfitujacym w dramatyczne okolicznosci zwolnieniu z wiezienia - z czynnej pracy konspiracyjnej. Wyznaczono go na "asystenta" przesylki, która w akcji Trzeci Most miano dostarczyc z Polski do Londynu. Przesylka byly czesci rakiety V2, która udalo sie zdobyc polskiemu wywiadowi. Zarówno Chmielewski, jak i rakieta, dotarli szczesliwie do Anglii - przez wloski port Brindizi - i tam dopiero "Rafal" znalazl sie w opalach. Podobno strzelano do niego w jego londynskim mieszkaniu, proponowano wspólprace z wywiadem. Mial odpowiedziec: "Pracowalem dotychczas z pobudek ideowych, dla dobra Polski. Nigdy nie podejme sie pracy w wywiadzie zawodowo". Po tym wypadku wyjechal do Rio de Janeiro, gdzie spedzil reszte zycia. Zmarl w Brazylii, w roku 1966.
DACHTER (Leszek Herdegen) - pulkownik Max Wachtel, komendant pierwszego pulku bomb latajacych, kierowal niemieckimi nalotami na Londyn, przy pomocy "bezpilotowych samolotów", jak zwano pociski V1. Byl czlowiekiem mlodym, energicznym, i nie pozbawionym fantazji - o czym swiadcza opublikowane po wojnie pamietniki, w których wystepuje jako glówny cel alianckiej zmowy, czlowiek, którego za wszelka cene chca zlikwidowac wywiady wszystkich mozliwych nacji. Bylo w tym zreszta nieco slusznosci, bo Max Wachtel, poslugujacy sie wieloma nazwiskami i mundurami, byl uwazany przez Anglików za ich najbardziej uporczywego bezposredniego wroga, który do ostatniej niemal chwili prowadzil bombardowania z ladu i powietrza, gdy zabraklo juz hitlerowcom baz ladowych na wybrzezach Kanalu i morza Pólnocnego. Anglicy zbyt pózno odnalezli Wachtela - dopiero w roku 1946, ale wtedy starali sie juz zapomniec o tym, ze istniala kiedykolwiek wojna i ze byly bombardowania Londynu. Jedynym "odwetem" bylo odnalezienie i sprowadzenie do obozu w Speadon Tower jego belgijskiej narzeczonej, Izabeli de Goy, aby Wachtel mógl sie z nia ozenic. W latach piecdziesiatych pracowal jako kierownik lotniska Hamburg-Fuhlsbuttel.
SCHROEDER (Krzysztof Chamiec) - po wojnie wywiad amerykanski znalazl wsród bagazy jednego a uciekinierów tajny dokument, mówiacy o czym rozmawiano na wyspie Uznam. Owym uciekinierem byl profesor doktor inzynier Werner Osenberg, obecnie wykladowca w Wyzszej Szkole Technicznej w Hannowerze. Byl jednym z dowódców SD w Glównym Urzedzie Bezpieczenstwa Rzeszy, oddelegowanym specjalnie do szpiegowania niemieckich naukowców i techników. Jego podopiecznymi byli miedzy innymi zgromadzeni w Peenemunde uczeni.
CONSTANCE BABINGTON (Barbara Klimkiewicz) - Tak nazywala sie rzeczywiscie pani Constance Babington-Smith, przed wojna modystka, zdradzajaca jednak zainteresowania lotnictwem, w czasie wojny nazwana "Miss Peenemunde", ale tez okreslana jako "czolowy autorytet aliantów w sprawach odczytywania zdjec lotniczych". Tak okreslili ja Amerykanie, którzy "Babs" przyznali - jako pierwszej kobiecie, obywatelce brytyjskiej - Medal dla Zasluzonych. Wywiad lotniczy mial dla aliantów w czasie drogiej wojny swiatowej znaczenie decydujace, stad tez i miss Smith doczekala sie wielkiego uznania.
KOLODZIEJ KORONA (Jan Machulski) - inzynier Antoni Kocjan, wymieniany zreszta w innym miejscu serialu z nazwiska jako postac historyczna, wybitny konstruktor szybowcowy, twórca maszyny "Bak", do której jeszcze w roku 1947 nalezaly rekordy swiata wysokosci i dlugosci lotu. Byl dusza zorganizowanego przez Chmielewskiego trustu mózgów. Zatrzymany w Warszawie w 1940 roku w przypadkowej lapance, trafil do Oswiecimia, skad jednak udalo sie go wyreklamowac. Po raz drugi aresztowalo go gestapo, zupelnie zreszta nie zorientowane w jego prawdziwej dzialalnosci. Na terenie jego dawnych zakladów szybowcowych przy Alei Niepodleglosci odkryto najwieksza z konspiracyjnych drukarni i Kocjana zatrzymano jako wlasciciela terenu. Juz w wiezieniu zdradzila go przypadkowo spotkana kobieta. Kocjana rozstrzelano w ostatnich dniach istnienia Pawiaka.
GOSPOSIA (Ryszarda Hanin) - Sprawa mieszkania przy ulicy Chocimskiej, w którym miedzy innymi profesor Groszkowski rozpracowal tajemnice urzadzen radiowych, w jakie wyposazone byly niemieckie rakiety, nalezala do okupacyjnych anegdot. Otóz mieszkanie miescilo sie w dzielnicy niemieckiej i zostalo - wraz z gosposia - przydzielone niemieckim lokatorom. Nalezalo ono do pewnego absolwenta Wydzialu Lotniczego Politechniki Warszawskiej, który zostal pracownikiem niemieckiego kontrwywiadu i... polskiego wywiadu. By nikt z konspiratorów nie zaszedl tam bez uprzedzenia - wymyslono legende o telefonach gosposi, która dzwoni do "pana", by upewnic sie w ten sposób, ze ten nie wróci do domu. Chodzilo o scisle zakonspirowanie tak cennego lokalu. Uzywany byl tylko do specjalnie waznych zadan.
MARYLA (Aleksandra Zawieruszanka) - Zyciorysu tej postaci uzyczylo kilka, konspiracyjnych "ciotek" - jak nazywano gospodynie lokali, w których przechowywano kurierów z Anglii. Mogla byc nia Maria Natansonowa (pseudonim Eryka), przez której mieszkanie na rogu Marszalkowskiej i Nowogrodzkiej przewinelo sie okolo dwustu ukrywanych osób. Mogla byc nia Wladyslawa Macieszyna (pseudonim Slawa), dawna, kurierka legionów, senator Rzeczypospolitej, która z racji swietnej znajomosci niemieckiego mogla poslugiwac sie niemieckimi papierami i wzglednie swobodnie podrózowac po Europie. To ona wlasnie dostarczyla do punktu kontaktowego w Wiedniu meldunek dotyczacy produkcji broni V. Byl to jej ostatni meldunek. Kiedy nastepnym razem stawila sie pod wskazany adres, wpadla w rece gestapo. Okupacje jednak przezyla, zmarla w Warszawie sporo lat po wojnie. Wreszcie byla jeszcze pani Stachowska, zona inzyniera, z Blizny (pseudonim Maryla), która dostarczala informacji na temat rozmieszczenia obozu niemieckiego na terenach Blizne-Pustków.
FURMAN (Ryszard Bacciarelli) - Pierwsze meldunki o tym, ze dzieje sie cos w Peenemunde otrzymywano od osób wywiezionych na roboty. Jednym z takich "robotników" byt równiez Jan Schroeder, wyslany przez siatke wywiadowcza do Swinoujscia w charakterze ochotnika. Wsród wielu informacji przez niego przekazanych, jedna byla znamienna - otóz "Furman" podsluchal rozmowe dwóch oficerów, którzy twierdzili, ze wyspa Uznam - na której znajduje sie Peenemunde - jest "wyspa mózgów niemieckich". Taka koncentracja wybitnych specjalistów byla bardzo powazna poszlaka dla wywiadów alianckich.
GLORIA (Barbara Wrzesinska) - Na dlugo przed wybuchem wojny, Niemcy mieli znakomicie rozbudowany wywiad, który ulatwial im blyskawiczne rozeznanie w momencie wkraczania do podbijanych krajów. Piata kolumna torowala w prawdziwym tego slowa znaczeniu droge pancernym jednostkom. Jedynie w Wielkiej Brytanii rozszyfrowano niemal cala niemiecka siatke. Rozszyfrowano, lecz nie zlikwidowano. W ten sposób zdekonspirowani agenci oddawali nieliche uslugi Brytyjczykom. Jak dalece sytuacja byla skomplikowana przekonamy sie obserwujac dzialalnosc tej kobiety.
BRICKSON (Jerzy Radwan) - Szefem Constance Babington byl major E. J. A. Kenny, kierujacy brytyjskim laboratorium odczytywania zdjec obiektów przemyslowych, w placówce w Medmenham. Materialu placówce w Medmenham dostarczyly odbywajace loty wszedzie tam, gdzie tylko moglo sie dziac cos interesujacego, wywiadowcze samoloty brytyjskie typu "Mosquito". Wysoki pulap, jaki osiagaly, i duze szybkosci czynily je praktycznie niemal niedostepnymi dla dzial niemieckiej ochrony przeciwlotniczej i wrogich mysliwców. Sila rzeczy jednak dostarczane przez nie zdjecia bywaly nie lada lamiglówkami. Do ich odszyfrowywania zatrudniono olbrzymi sklad ekspertów." (e-teatr.pl)
SPRINGER (Mieczyslaw Milecki) - Austriak, pracownik polskiego wywiadu, nazywal sie w rzeczywistosci Augustyn Trager (pseudonim Tragarz, Los, Austriak), byl dowódca polskiej sieci wywiadowczej pod kryptonimem "Baltyk 303". Przyjal obywatelstwo niemieckie, dzialal w Bydgoskiem. Syn Augustyna Tragera, jako spec od lacznosci radiowej zostal przeniesiony na wyspe Uznam. Od niego otrzymano pierwsze w miare szczególowe plany osrodka w Peenemunde.
GOSPOSIA (Ryszarda Hanin) - Sprawa mieszkania przy ulicy Chocimskiej, w którym miedzy innymi profesor Groszkowski rozpracowal tajemnice urzadzen radiowych, w jakie wyposazone byly niemieckie rakiety, nalezala do okupacyjnych anegdot. Otóz mieszkanie miescilo sie w dzielnicy niemieckiej i zostalo - wraz z gosposia - przydzielone niemieckim lokatorom. Nalezalo ono do pewnego absolwenta Wydzialu Lotniczego Politechniki Warszawskiej, który zostal pracownikiem niemieckiego kontrwywiadu i... polskiego wywiadu. By nikt z konspiratorów nie zaszedl tam bez uprzedzenia - wymyslono legende o telefonach gosposi, która dzwoni do "pana", by upewnic sie w ten sposób, ze ten nie wróci do domu. Chodzilo o scisle zakonspirowanie tak cennego lokalu. Uzywany byl tylko do specjalnie waznych zadan.
MARYLA (Aleksandra Zawieruszanka) - Zyciorysu tej postaci uzyczylo kilka, konspiracyjnych "ciotek" - jak nazywano gospodynie lokali, w których przechowywano kurierów z Anglii. Mogla byc nia Maria Natansonowa (pseudonim Eryka), przez której mieszkanie na rogu Marszalkowskiej i Nowogrodzkiej przewinelo sie okolo dwustu ukrywanych osób. Mogla byc nia Wladyslawa Macieszyna (pseudonim Slawa), dawna, kurierka legionów, senator Rzeczypospolitej, która z racji swietnej znajomosci niemieckiego mogla poslugiwac sie niemieckimi papierami i wzglednie swobodnie podrózowac po Europie. To ona wlasnie dostarczyla do punktu kontaktowego w Wiedniu meldunek dotyczacy produkcji broni V. Byl to jej ostatni meldunek. Kiedy nastepnym razem stawila sie pod wskazany adres, wpadla w rece gestapo. Okupacje jednak przezyla, zmarla w Warszawie sporo lat po wojnie. Wreszcie byla jeszcze pani Stachowska, zona inzyniera, z Blizny (pseudonim Maryla), która dostarczala informacji na temat rozmieszczenia obozu niemieckiego na terenach Blizne-Pustków.
FURMAN (Ryszard Bacciarelli) - Pierwsze meldunki o tym, ze dzieje sie cos w Peenemunde otrzymywano od osób wywiezionych na roboty. Jednym z takich "robotników" byt równiez Jan Schroeder, wyslany przez siatke wywiadowcza do Swinoujscia w charakterze ochotnika. Wsród wielu informacji przez niego przekazanych, jedna byla znamienna - otóz "Furman" podsluchal rozmowe dwóch oficerów, którzy twierdzili, ze wyspa Uznam - na której znajduje sie Peenemunde - jest "wyspa mózgów niemieckich". Taka koncentracja wybitnych specjalistów byla bardzo powazna poszlaka dla wywiadów alianckich.
GLORIA (Barbara Wrzesinska) - Na dlugo przed wybuchem wojny, Niemcy mieli znakomicie rozbudowany wywiad, który ulatwial im blyskawiczne rozeznanie w momencie wkraczania do podbijanych krajów. Piata kolumna torowala w prawdziwym tego slowa znaczeniu droge pancernym jednostkom. Jedynie w Wielkiej Brytanii rozszyfrowano niemal cala niemiecka siatke. Rozszyfrowano, lecz nie zlikwidowano. W ten sposób zdekonspirowani agenci oddawali nieliche uslugi Brytyjczykom. Jak dalece sytuacja byla skomplikowana przekonamy sie obserwujac dzialalnosc tej kobiety.
BRICKSON (Jerzy Radwan) - Szefem Constance Babington byl major E. J. A. Kenny, kierujacy brytyjskim laboratorium odczytywania zdjec obiektów przemyslowych, w placówce w Medmenham. Materialu placówce w Medmenham dostarczyly odbywajace loty wszedzie tam, gdzie tylko moglo sie dziac cos interesujacego, wywiadowcze samoloty brytyjskie typu "Mosquito". Wysoki pulap, jaki osiagaly, i duze szybkosci czynily je praktycznie niemal niedostepnymi dla dzial niemieckiej ochrony przeciwlotniczej i wrogich mysliwców. Sila rzeczy jednak dostarczane przez nie zdjecia bywaly nie lada lamiglówkami. Do ich odszyfrowywania zatrudniono olbrzymi sklad ekspertów." (e-teatr.pl)
SPRINGER (Mieczyslaw Milecki) - Austriak, pracownik polskiego wywiadu, nazywal sie w rzeczywistosci Augustyn Trager (pseudonim Tragarz, Los, Austriak), byl dowódca polskiej sieci wywiadowczej pod kryptonimem "Baltyk 303". Przyjal obywatelstwo niemieckie, dzialal w Bydgoskiem. Syn Augustyna Tragera, jako spec od lacznosci radiowej zostal przeniesiony na wyspe Uznam. Od niego otrzymano pierwsze w miare szczególowe plany osrodka w Peenemunde.
One of the key characters of the above TV show is engineer Antoni Kocjan, 1902-1944 played by actor Jan Machulski...
Kocjan was a renowned Polish glider constructor and then main contributor to the Polish/ British Intelligence Services during World War II.
He was the master mind behind the intercepting the Rocket V2 - collecting the unique technical data, and taking a part this top secret weapon to make it possible for smuggling it from occupied Poland to England for further exploration by Allies.
In 1940 he was caught by Nazi in a street raid and sent to the Auschwitz concentration camp. However, as a highly skilled and therefore needed worker he was released after ten months... In 1944, Kocjan was arrested by the German Gestapo Police again. Together with his wife, he was imprisoned in the Pawiak Prison in Warsaw. The Gestapo brutally murdered him during the Warsaw Uprising on August 13, 1944.
He was in the last group of forty prisoners of Pawiak. Wikipedia
Jednym z glownych bohaterow powyzszego spektaklu TV jest inz. Antoni Kocjan, 1902-1944, grany przez Jana Machulskiego...
Kocjan byl niezwykle utalentowanym konstruktorem szybowcow, a potem jednym z najwazniejszych wspolpracownikow Polskiego/ Brytyjskiego Wywiadu podczas Drugiej Wojny Swiatowej. Kierowal pracami nad przechwyceniem Rakiety V2 - zebral i uporzadkowal wszystkie dostepne dane techniczne oraz rozmontowal rakiete, aby umozliwic jej przerzut do Anglii dla dalszych prac badawczych prowadzonych przez Aliantow.
W 1940 Kocjan zostal aresztowany w ulicznej lapance i wyslany do obozu koncentracyjnego w Oswiecimiu. Aczkolwiek, po dziesieciu miesiacach, zostal zwolniony jako wysoko wykfalifikowany i potrzebny pracownik... W 1944 zostal aresztowany przez Gestapo ponownie. Razem z zona osadzono go w wiezieniu na Pawiaku w Warszawie. Brutalnie torturowany przez Gestapo zostal ostatecznie rozstrzelany w czasie trwania Powstania Warszawskiego, 13 sierpnia 1944. Byl w ostatniej, 40-osobowej grupie wiezniow Pawiaka. Youtube
Kocjan was a renowned Polish glider constructor and then main contributor to the Polish/ British Intelligence Services during World War II.
He was the master mind behind the intercepting the Rocket V2 - collecting the unique technical data, and taking a part this top secret weapon to make it possible for smuggling it from occupied Poland to England for further exploration by Allies.
In 1940 he was caught by Nazi in a street raid and sent to the Auschwitz concentration camp. However, as a highly skilled and therefore needed worker he was released after ten months... In 1944, Kocjan was arrested by the German Gestapo Police again. Together with his wife, he was imprisoned in the Pawiak Prison in Warsaw. The Gestapo brutally murdered him during the Warsaw Uprising on August 13, 1944.
He was in the last group of forty prisoners of Pawiak. Wikipedia
Jednym z glownych bohaterow powyzszego spektaklu TV jest inz. Antoni Kocjan, 1902-1944, grany przez Jana Machulskiego...
Kocjan byl niezwykle utalentowanym konstruktorem szybowcow, a potem jednym z najwazniejszych wspolpracownikow Polskiego/ Brytyjskiego Wywiadu podczas Drugiej Wojny Swiatowej. Kierowal pracami nad przechwyceniem Rakiety V2 - zebral i uporzadkowal wszystkie dostepne dane techniczne oraz rozmontowal rakiete, aby umozliwic jej przerzut do Anglii dla dalszych prac badawczych prowadzonych przez Aliantow.
W 1940 Kocjan zostal aresztowany w ulicznej lapance i wyslany do obozu koncentracyjnego w Oswiecimiu. Aczkolwiek, po dziesieciu miesiacach, zostal zwolniony jako wysoko wykfalifikowany i potrzebny pracownik... W 1944 zostal aresztowany przez Gestapo ponownie. Razem z zona osadzono go w wiezieniu na Pawiaku w Warszawie. Brutalnie torturowany przez Gestapo zostal ostatecznie rozstrzelany w czasie trwania Powstania Warszawskiego, 13 sierpnia 1944. Byl w ostatniej, 40-osobowej grupie wiezniow Pawiaka. Youtube
Wiele dodatkowych ciekawych informacji i szczegolow na temat Rakiet V1- V2 oraz polskiego wkladu w przechwyceniu tej tajnej broni
mozna znalezc na stronie internetowej Wojciecha Dabrowskiego dobroni.pl i Anatoly Zaka russianspaceweb.com